Akut ishale yol açan enfeksiyöz ve enfeksiyöz
olmayan birçok neden vardır. En basitinden
yenilen kavun, incir gibi gıda, alınan alkol, aşırı
yeme, kullanılan laksatif ilaçlar herhangi bir
hastalık söz konusu olmadan ishalin nedeni
olabilir.
Enfeksiyöz ishallerde etken mikroorganizma
genellikle su ve besinler aracılığı ile bulaşır.
Bu mikroorganizmalar özellikle sıcaklarda
daha hızlı çoğalırlar. Besinler üreticiden tüketiciye
ulaştırılırken soğuk zinciri kırılırsa
mikroorganizmalar hızla üremeye başlar.
Mikroorganizmaların sayısı arttıkça hastalık yapma
riski de artar. Ayrıca yazın insanların denize ve
havuza girmesi ağız yoluyla bu pis suları
yutmalarına ve gastroenteritlerin artmasına neden
olur.
Kuluçka süresi:
Herhangi bir bakterinin yiyecek ve içecek
üzerinde çoğalması sırasında açığa çıkan toksinin
hazır alınması ile hastalık oluşursa kuluçka süresi
kısa olup 8-14 saattir. Bulantı, kusmanın ön planda
olduğu % 68 ishalin eşlik ettiği Stafilokok besin
zehirlenmesinde ise 1-6 saattir. Buna karşılık besinle
alınan bakteri barsak içinde çoğalıyor ve barsak
duvarına invaze oluyorsa (Shigella, Salmonella
türleri) veya barsakta çoğalırken saldığı toksinle
hastalık yapıyorsa (V. Cholerae, enterotoksijenik E.
Coli gibi) kuluçka süresi 16 saatten uzundur.
Ateş:
Esas olarak barsak duvarına invazyonla
hastalık yapan bakteri ( Salmonella, Shigella,
Yersinia türleri, enteroinvazif E. coli, V.
parahemolyticus) etken ise görülür. Viral
gastroenteritlerden rotovirus gastroenteritinde ateş
görülebilir.
Dışkı Özellikleri:
Dışkılama sayısının çok (>10), ama dışkı
miktarının az olması kolon tutulumunu, tersi ise ince
barsak tutulumunu gösterir. İnce barsak tipi ishalde
dışkı açık renkli, sulu, bol, köpüklü, yağlı, içinde
sindirilmemiş besin artıklı, kansız ve kokuludur
Dizanterik olanlarda dışkı azdır ve kan,
mukus içermektedir. Salmonella gastroenteritinde
bezelye çorbası ve Sigellozda domates çorbası
görünümündedir. Lökosit içermeyen kanlı dışkı,
Shiga-benzeri toksin oluşturan enterohemorajik E.
coli (EHEC)’ye bağlı enfeksiyon olasılığını
düşündürmelidir. Kolerada veya enterotoksijenik E.
coli (ETEC) ishalinde dışkı pirinç suyu rengindedir.
Burada ishal enterotoksinlerle oluşmaktadır
Bulantı ve kusma:
Sindirim sisteminin üst bölümleri
tutulduğunda genellikle bulantı-kusma, alt kısımları
tutulduğunda ise karın ağrıları daha belirgindir
Eğer klinik tabloya bulantı-kusma hakimse
Staphylococcus aureus veya Bacillus cereus
toksinlerinin hazır alınmasıyla oluşan bakteriyel
besin zehirlenmesi düşünülmelidir. Bu tip besin
zehirlenmeleri birden başlar ve genellikle 12 saatte
sonlanır. Kasırga gibi başlar ve biter.
Karın ağrısı:
incebarsak tipi ishallerde göbek etrafında
veya sağ alt katranda, genellikle aralıkla gelen
kramp tarzında ağrı vardır( İntestinal kolik). Karın
ağrısı inflamatuvar ishallerde (Shigella,
Campylobacter, nekrotizan toksinler gibi) daha
belirgin olabilir
TEDAVİ
1.Yiyeceklerin iyi pişirilerek tüketilmesi (iç
sıcaklıkları zararlı mikropların ölmesini sağlayacak
kadar yükselmeyen ızgara köftelerden; bütün olarak
çevrilmiş tavuk tüketilmemeli)
2.Uygun ortamlarda hazırlanmamış krema veya
mayonezli salatalardan ve az pişmiş deniz
ürünlerinden uzak durulmalı
3.Sütlaç, kazandibi, muhallebi, dondurma gibi sütlü
tatlılar da hazırlandıktan sonra soğutucuda tutulmalı
4.Vakumlu paketi açılıp kısa sürede tüketilmeyen
sosis ve salamdan uzak durulmalı
5.Mikroorganizmalardan arındırılmış sular
kullanılmalı
KORUNMA
1.Sıvı-elektrolit tedavisi: İshalli hastanın önce
dehidratasyon durumu hafif, orta ve ağır olmak
üzere üç başlık altında değerlendirilir. Hafif
olgularda bol sıvı(ayran, su) alınması, muz, patates,
pirinç gibi besinlerin alınması yeterli olabilir. Oral
rehidratasyon sıvısı da (ORS) kullanılabilir. Orta
derecedeki dehidratasyonda ORS kayba göre
ayarlanarak kullanılır. Kusma sürekli ise ve sıvı
kaybı ağır ise sıvı ve elektrolit tedavisinin i.v yoldan
yapılması gerekir
2.Antimikrobiyal tedavi: Akut enfeksiyöz ishallerin
önemli bir kısmı herhangi bir antimikrobiyal
tedaviye gerek kalmadan kendiliğinden düzelir.
Antibiyotik tedavisini ateş ve dışkının mikroskobik
incelemesinde lökosit saptandığı dizanterik
formdaki ishallerde kullanılması uygun olur
